Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt

Vấn đề

Xin chào độc giả, tôi biết rằng nhiều người bấm vào bài viết này vì lý do tò mò. Đây là blog thiên về lập trình chứ không phải một lớp dạy văn, và cũng càng không phải là nơi được dùng để thường xuyên nghị luận về một vấn đề nào đó trong xã hội. Điều đó hơi quá sức với tôi. Ấy thế mục đích của bài viết này là gì?

Chỉ cần theo dõi đủ lâu, hoặc bấm vào Chuyện cá nhân - một tính năng dùng để gom nhóm các bài viết theo từng chủ đề mà tôi mới làm gần đây - bạn đọc sẽ thấy một vài bài viết về suy nghĩ cá nhân của mình. Cũng chẳng có gì đáng nói, đó đơn thuần chỉ là những suy nghĩ muốn tâm sự cùng bạn đọc. Đôi khi chỉ cần bạn ngồi đó, lắng nghe, góp ý, hoặc thảo luận như những người bạn, thì ắt hẳn tôi đã đạt được mục đích. Tại sao ư? Vì tôi đã đọc nhiều bài luận của người khác, thông qua những lý luận sắc bén họ đã thuyết phục tôi được phần nào những điều mà trước đó chưa nhận ra. Điều đó chứng tỏ phải có ai đó nói ra thì mới có người biết. Nhưng không phải nói một cách bình thường, mà phải có tính thuyết phục.

Chính vì thế đây sẽ là một bài viết tiếp theo trong chủ đề này. Không phải tự nhiên nghĩ ra mà viết, tất cả đều có lý do. Mới đây, tôi cảm thấy kinh ngạc khi đồng nghiệp của mình không biết dùng từ tiếng Việt để thay thế cho một từ tiếng Anh. Cô ấy ngây ngô nói rằng "Em không thể nghĩ ra được từ tiếng Việt nào cho từ này cả". Ồ! Chuyện gì đang xảy ra vậy?

Tiếp theo đó, như một tín hiệu vũ trụ, một bạn đồng nghiệp khác lại rơi vào tình cảnh không thể nghĩ ra một từ tiếng Việt để thay thế cho từ bằng tiếng Anh. Cô ấy cho rằng từ tiếng Việt này không đủ để thể hiện được ý nghĩa cho từ tiếng Anh đó. Hả!? Nói sao nhỉ? Tại sao lại khó đến vậy?

Lục lại trí nhớ của mình. Quả đúng là rất nhiều trường hợp giao tiếp. Trong khi mọi người rất hay dùng thêm những từ là tiếng Anh thì tôi lại tỏ ra thận trọng hơn trong cách dùng này. Tôi thích dùng tiếng Việt và luôn tìm được những từ tiếng Việt để thế chỗ, dẫu cho lúc đó nếu dùng tiếng Anh thì sẽ cô đọng được lời nói. Có khi nào mọi người xung quanh đang lạm dụng tiếng Anh đến mức "quên" cả tiếng Việt?

Ở thế hệ 8x, 9x, không ai là không biết đến teencode. Một thứ ngôn ngữ hết sức sáng tạo mà giới trẻ hồi đấy có thể nghĩ ra. Mà lúc đó nào có suy nghĩ thấu đáo, thấy mọi người dùng thì mình cũng dùng. Sau này lớn lên một chút, mỗi khi nhìn lại chiến tích năm xưa mới tự đặt câu hỏi "Tại sao lúc đó mình lại làm như thế nhỉ?". Hmm... Chắc vì nó ngầu. Để viết và đọc được nó, chứng tỏ bạn phải có một bộ óc thiên tài, phải giảm tốc độ đọc xuống và tập trung vào trò chơi đoán chữ. Một lý do nữa không thể chối cãi là phụ huynh chẳng bao giờ giải mã được những dòng thông điệp này nếu bị dò xét.

Ngày nay, thế hệ tiếp theo không dùng teencode nữa. Họ dùng tiếng Việt rất sõi và không quên kèm theo cả những từ tiếng Anh thời thượng. Một câu nguyên bản tiếng Việt thì rất bình thường. Qua bàn tay của bậc thầy chơi chữ, nó sẽ trở thành một câu lai đầy hiểm hóc, lúc đó nhiều khả năng chúng ta cần phải quay về trò chơi đoán chữ và đạp cháy má phanh. Có khi nào thế hệ trẻ đang gặp phải tình trạng như 9x đời đầu? Nhưng thay vì teencode thì ngôn từ ngoại quốc đang được ưa chuộng hơn?

Tại sao nhiều người thích dùng tiếng Anh xen lẫn tiếng Việt?

Theo tôi nguyên nhân chính là do thời đại hình thành nên thói quen.

Tiếng Anh ngày nay rất phổ biến nếu như không muốn nói là bắt buộc trong xu thế hiện đại. Đi đâu cũng thấy, cũng nghe. Mà đã tiếp xúc nhiều như vậy, chúng ta càng biết nhiều hơn về thứ ngôn ngữ này. Dần dần trở thành thói quen lúc nào không hay, nói hoặc viết trong bất giác. Lặp đi lặp lại như thế thì dần dần mọi thứ trở nên bình thường. Chẳng ai complain hay notice về những gì bạn nói bạn làm cả!

Dĩ nhiên không kể đến cách dùng những từ tiếng Anh chuyên ngành. Vì thông thường chúng rất khó chuyển sang tiếng Việt mà vẫn giữ được nguyên ý nghĩa. Thậm chí nếu chuyển sang tiếng Việt, nhiều người còn không thể hiểu bạn đang muốn nói đến điều gì. Vì thế tiếng Anh lúc này là hết sức cần thiết cho một cuộc trao đổi về chuyên môn sâu.

Thứ ba, nhiều người muốn tiết kiệm thời gian, bằng việc sử dụng tiếng Anh sẽ làm tối giản câu nhất có thể. Đôi khi chỉ cần dùng một từ thôi cũng đủ để truyền tải hết một ý. Mà một điều rất thú vị mà tôi phát hiện ra đó là cùng một từ nhưng mỗi người lại có khả năng hiểu theo mỗi ý khác nhau. Nên nhiều người coi đó như là một cái chất riêng của mình, dùng từ để phiêu theo ngữ cảnh. Ai hiểu được thì hiểu chứ thực ra cũng không biết liệu người đọc, người nghe có đang hiểu giống như là mình không. Chỉ biết rằng, mỗi lúc dùng từ đó, cái chất của mình lại thoát ẩn thoát hiện trong nhúm ngôn từ cất ra.

Cuối cùng, chắc là để thể hiện khả năng ngôn ngữ linh hoạt của mình. Không biết điều này có đúng không nữa, nhưng tôi nghĩ rằng vẫn có người thích dùng tiếng Anh để làm cho mình trở nên bí hiểm và nổi bật hơn phần còn lại. Xem ra cũng có nhiều lý do chính đáng đấy chứ nhỉ?

Nỗi đau của người đọc, người nghe

Thực tế, khi là một người cầm bút (à... gõ phím) lâu năm, tôi đã từng lạm dụng cách viết này từ những ngày đầu. Khi đó hay chèn thêm các từ tiếng Anh vào lắm. Mọi người có thể dính vào 1 trong 4 trường hợp trên chứ tôi nghĩ rằng một mình mình đã hội tụ đủ cả 4 yếu tố. Tôi cho rằng cách viết này của mình hết sức độc đáo và khiến người đọc phải trầm trồ về khả năng chơi chữ của mình.

Nhưng đến khi đọc lại những bài viết này, tôi còn không thể hiểu nổi mình muốn truyền đạt điều gì trong quá khứ. Hoặc là do có những từ dùng sai mục đích, mang tính chơi chữ trong ngữ cảnh lúc đó, khiến mình đọc lại cũng không hiểu ra được thông điệp muốn truyền tải. Chà! Trông mình mới thiếu chuyên nghiệp ra làm sao. Mục đích của ngôn ngữ là gì? Là để giao tiếp, để truyền tải thông điệp mà đã thất bại ngay từ bước đầu tiên.

Nếu thường xuyên đọc sách, báo, không kể các sách chuyên ngành. Bạn có thể thấy người ta hiếm khi sử dụng xen kẽ ngôn ngữ, điều đó giúp cho người đọc dễ dàng tiếp cận nội dung hơn, từng câu từng chữ dễ dàng trôi vào trong đầu mà không bị vấp. Sẽ chẳng có trò chơi đoán chữ nữa và chiếc phanh cũng trở nên không cần thiết.

Cuối cùng, như trình bày ở trên, việc lạm dụng cách dùng từ này đến một lúc nào đó khiến mình không còn biết cách dùng từ chuẩn nữa. Quả là một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Rõ ràng chúng ta biết từ tiếng Anh này rất phù hợp ở đây nhưng lại không thể chứng minh điều đó bằng tiếng Việt. Thú thật, tôi không phải là một người giỏi tiếng Anh, vốn từ chỉ đủ để đọc tài liệu. Nhưng rất áp lực mỗi khi va phải một bài viết mà phân nửa là từ ngoại quốc. Những lúc như thế, chỉ biết lẳng lặng lướt qua mà không thể làm gì được.

Sự trong sáng của tiếng Việt

Thời học sinh, ai cũng học bài "Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt". Cho dù đã lâu lắm rồi, nội dung có thể không còn nhớ nhưng cái tên thì vẫn gợi lại cho chúng ta một ý nghĩa nào đó mà tôi tin chắc rằng khi nhắc đến, bạn sẽ hình dung ra được giữ gìn là như thế nào. Sự trong sáng của tiếng Việt được thể hiện qua những mặt cơ bản như:

• Nói hoặc viết phải đúng chuẩn mực, đúng quy tắc của tiếng Việt.
• Tiếng việt không cho phép lai tạp một cách tùy tiện những yếu tố của những ngôn ngữ khác.
• Bên cạnh đó sự trong sáng của tiếng Việt còn được biểu hiện ở tính văn hóa và lịch sự của lời nói.

Thế hệ 9x được coi là thế hệ tiếp xúc với Internet từ sớm. Được hoà mạng và tham gia vào các diễn đàn, mạng xã hội. Chứng kiến sự đổi thay của những người dùng mạng hay là cả một thế giới ảo. Tiến bộ có, thoái trào cũng có, còn chưa kể đến nhiều thứ khác mang tính tiêu cực.

Việc sử dụng tiếng Anh xen lẫn tiếng Việt một cách vô tội vạ vô tình đã vi phạm phải quy tắc số 2. Điều đó kéo theo nhiều hệ luỵ mà tôi đã nhắc đến ở phía trên bài viết. Tôi cho rằng chính sự phát triển của thời đại đã hình thành thói quen của nhiều người. Mà đã là thói quen thì hoàn toàn có thể thay đổi. Cái cốt là họ có chịu thay đổi hay không, điều đó phụ thuộc rất nhiều vào ý thức của mỗi người. Nếu làm tốt, hoàn toàn có thể giành lại sự trong sáng của tiếng Việt.

Sử dụng tiếng Việt đúng mực đã một phần thể hiện sự tôn trọng của người viết đối với người đọc. Hãy nhớ lại mục đích của giao tiếp là để truyền tải thông điệp chứ không phải tham gia một trò chơi giải đố. Không làm đứt mạch cảm xúc của người đọc. Dùng lời lẽ của mình để mang đến cho người đọc những cảm xúc chân thật nhất.

Quay trở lại, lý do tôi thích dùng tiếng Việt đó là vì muốn truyền đạt thông tin một cách dễ dàng và chuyên nghiệp nhất cho người đọc. Dễ dàng thể hiện ở chỗ ai cũng có thể hiểu, ai cũng có thể tiếp cận. Còn tính chuyên nghiệp là mang lại giá trị, với cả cả tôn trọng độc giả của mình.

Tổng kết

Với sự phát triển của thế giới hiện đại, hoà nhập xã hội. Việc sử dụng tiếng Anh lẫn tiếng Việt không quá khó để nhìn thấy. Nhiều người lạm dụng đến mức họ không biết tìm từ tiếng Việt để diễn tả lại tiếng Anh, trong khi tiếng Việt rất giàu và đẹp. Thiết nghĩ phần nhiều là do thói quen, sử dụng tiếng Việt đúng lúc, đúng chỗ cũng là một cách để tôn trọng người đọc. Đồng thời giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.

Còn bạn? Bạn có suy nghĩ như thế nào về vấn đề này? Bạn có hay dùng tiếng Anh xen lẫn tiếng Việt trong cuộc sống thường ngày của mình không? Và điều đó có mang lại lợi ích hoặc bất lợi nào không? Hãy cùng nhau thảo luận ở phía dưới bài viết nhé!

Tham khảo:

• Soạn văn lớp 12 bài Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt